معرفی شهرستان آران و بیدگل
شهرستان آران و بیدگل با مساحت 6051/3 کیلومتر مربع با جمعیتی حدود 90492 هزار نفر ، با دو بخش مرکزی و کویرات ، چهار شهر آران و بیدگل ، نوش آباد ، ابوزید آباد و سفید شهر و سه دهستان و 12 روستا در شمالی ترین نقطه اصفهان واقع شده است .
این شهرستان از شمال به دریاچه نمک و استانهای سمنان و قم، از غرب به شهرستان کاشان، از جنوب به نطنز و از شرق به اردستان محدود و از طریق دو جاده اصلی به کاشان و شبکه راههای اصلی کشور مرتبط می شود .
آب و هوای این منطقه گرم و خشک با تابستانهای گرم و زمستانهای سرد و خشک بوده و حداکثر دمای هوا در تابستان به 40 درجه سانتیگراد و حداقل برودت در زمستان به 7 درجه سانتیگراد می رسد .
به لحاظ کویری بودن منطقه ، 2000 کیلومتر مربع ( 31% مساحت شهرستان ) را تپه های شنی فرگرفته که در اصطلاح محلی به آن " بند ریگ" می گویند .
کشاورزی آران و بیدگل به رغم شرایط نامناسب خاک و کمبود آب ، اما با سختکوشی مردمان این دیار ، امروز این شهرستان با دارا بودن یکهزار هکتار کشت پسته و 2200 هکتار کشت گندم و 1200 هکتار کشت پنبه و 120 هکتار کشت دانه های روغنی جایگاه قابل توجهی در خودکفایی میهن اسلامی دارد .
علاوه بر شغل کشاورزی و دامپروری ، قالی آران و بیدگل از شهرت جهانی برخوردار و بر اساس سرشماری اخیر تعداد دارهای قالی شهرستان بیش از 13 هزار دستگاه می باشد که نمونه ای است از ذوق هنری کویر نشینان .
آنچه درباره پیشینه آران و بیدگل میتوان گفت این است که پس از ویرانی شهر باستانی سیلک ( که تمدن 7 هزار ساله دارد ) در اثر حوادث و تحولات گوناگون ، آبادیهای کوچک و بزرگی بصورت قلعه و حصار پدید آمد و منطقه وسیعی بنام چهل حصاران شهرت یافت .
اصل واژه « آران » از « آرین » نام دیگر قوم آریا به معنای جایگاه مقدس ، مکان گرمسیر و بیدگل تغییر یافته بی بی گل ، ویگل و بی گل می باشد .
زبان مردم این شهرستان فارسی رایج اما دارای لهجه های متفاوتی است و زبان محلی آران و بیدگل در زمره زبانهای پهلوی قدیم به شمار می رود .
قرار گرفتن آران و بیدگل در میان شهرهای مذهبی ری ، قم و کاشان و نیز مهاجرت و اقامت سادات و علویان از حجاز و عراق به این مراکز و و جود بقاع متبرک و زیارتگاهها در این شهرستان از نشانه های آشکار گرایش به اسلام محمدی ، تشیع علوی و مذهب جعفری بوده است .
ساکنان کویر بطور عام و بویژه اهالی آران و بیدگل مردمانی مهربان ، قانع ، مهمان نواز و مقاوم می باشند. حضور در زیارتگاهها و امامزاده ها، زیارت اهل قبور و برپایی مجالس و محافل دینی از رسوم پسندیده مردم این منطقه است .
سابقه تشیع و ریشه های عمیق اعتقادی مردم و ارتباط قوی و استوار آنان با علما و رهبران دینی در حوزه علمیه قم ، از مهمترین عوامل زمینه ساز در ایجاد حرکتهای انقلابی بوده است .
با آغاز نهضت بزرگ 15 خرداد ، این منطقه نیز دوره های سخت مبارزه و مقاوت را سربلند و افتخار آمیز پشت سر گذاشت و از آن پس با جانبازیها و رشادتهای کم نظیر خود نقش مهمی ایفا نموده است به گونه ای که شمار بالای شهدا ، مفقودان و ایثارگران شهرستان موید حماسه آفرینی های مردم این سامان است .
وجود شخصیتهای بزرگ علمی فرهنگی و ادبی آران و بیدگل ، شاخصه مهم دیگری در بازیافت و پیشینه هویت فنی _ فرهنگی این شهرستان است .
برپایی حوزه های درسی ، تربیت و پرورش اندیشه های دینی و مراودت و معاشرت عالمان شهرستان با بزرگان عصر خود ، موجب فراهم شدن فضایی معنوی و بستری مناسب برای رشد و شکوفایی اندیشه و استعداد طالبان معرفت بوده است .
از بزرگان و معاریف علوم دینی در آران وبیدگل که آثار و تالیفات بسیاری نیز از خود بجا گذاشته اند می توان به ملا غلامرضا آرانی، ملامحمد جعفر بیدگلی ، ملا محمد علی آرانی، ملا احمد مجتهد بیدگلی ، آیت اله عاملی ، ملا محمد باقر بیدگلی ، ملا علی آرانی ، ملا محمود فاضل بیدگلی ، ملا محمد زمان نوش آبادی و ... اشاره نمود .
همچنین از سخنوران و نام آورانی همچون نگاهی آرانی ، فائض بیدگلی ، صباحی بیدگلی،ادیب بیضایی آرانی،وصاف بیدگلی ، دائی آرانی ، داوری آرانی ، بزمی بیدگلی ، سرشار آرانی واصف بیدگلی ، فلاح آرانی و ... می توان نام برد که آثار و سروده های بسیاری از آنان باقی است
اینک وجود آثار و ابنیه های تاریخی از جمله کاروانسرای تاریخی مرنجاب در کنار طبیعت بکر و ناشناخته کویر مرکزی ایران و دریاچه شگفت انگیز و سفید پوش نمک در آران وبیدگل و قلعه سیزان ، کرشاهی و شاه عباس ابوزیدآباد این خطه را میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی نموده است .
این شهرستان دارای آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری فراوانی است که از جمله آنها می توان به : امامزاده محمد هلال ابن علی ( ع) ، امامزاده هادی (ع) ، امامزاده قاسم (ع) ،امامزاده محمد نوش آباد ، مسجد جامع قاضی ، مسجد نقشینه آب انبارها ، مسجد جامع نوش آباد، حسینیه ها و بقاع متبرکه در این شهرستان را نام برد .
اگر چه امروز بهره وری از معادن نفت، گاز ، نمک ، و مواد شیمیایی مختلف به عنوان ذخیره سرمایه های عظیم زیر زمینی، افقی درخشان جهت حضور در عرصه صنعتی کشور را به انتضار نشسته ایم ، اما تلاش برای احیا و بازسازی این خطه که بر رونق صنعت توریسم نیز خواهد افزود، امری اجتناب نا پذیر است .
در استعداد و پشتکار علمی و فرهنگی جوانان آران وبیدگل همین بس که علامه دهخدا در لغت نامه " ضریب بالای هوشی" را از ویژگی های مردم این منطقه ذکر کرده است .
حساسیت لازم به مقوله حیاتی آموزش و علم از دیرباز در روحیه ساکنان این خطه وجود داشته است بطوری که در یک مقطع تاریخی در آران 8 مکتب خانه و در بیدگل 3 مکتب خانه عهده دار در امر تعلیم و آموزش بوده است. آمار قبولی دانش آموزان آران و بیدگل در مسابقات استانی با کسب مقام های علمی و آموزشی در سطح کشور از نشانه های توجه به این مهم است .
روزگاری که تپه های باستانی سیلک اولین خاستگاه مدنیت و شهرنشینی در جهان ویران گشت آبادیهای کوچک و بزرگی بصورت قلعه و حصـار پدید آمد که چهل حصاران شهرت یافت که آران و بیدگـل یکی از آن چهل گشت و اولین شهرنشینان جهان را در آغوش خویش سکونت داد .
جاذبه های گردشگری شهرستان
بقعه امامزاده محمد هلال ابن علی (ع): یکی از مراکز مذهبی شهر آران وبیدگل است که همه روزه (بخصوص - روزهای پنجشنبه و جمعه) صدهانفر از دوستداران اهل بیت جهت زیارت بدانجا میروند و همه ساله در دهه او لمحرم مرکز عزاداری و سوگواری حضرت امام حسین ( ع) توسط هیئات مذهبی شهر میباشد همچنین هر سال در روز 21 ماه مبارک رمضان دهها هزار نفر از اهالی شهر های آران وبیدگل ـ کاشان ـ قم ونطنز و سایر شهرهای ناحیه مرکزی شهر در این مکان اجتماع نموده و به سوگواری می پردازند.
کتابخانه این بقعه مطهر بالغ بر چند هزار جلد کتاب نفیس و همچنین صدها نسخه خطی بی نظیر که همواره مورد مراجعه نسل جوان و بخصوص دانشجویان است .
دراعیاد مذهبی و ایام مخصوص اسلامی این بقعه یکی از مراکز بزرگ اجتماع اهالی ومردم شهرستان کاشان می باشد. ساختمان این امامزاده درعصر سلجوقی ساخته و دردوره صفویه و قاجاریه مرمت وبازسازی شده است .
بقعه امامزاده قاسم(ع): این امامزاده از فرزندان حضرت امام علی النقی (ع) از مستحدثات دوره صفویه است که به اثر نذربیگم خاتون عمه شاه عباس اول صفوی با سرمایه مشارالیها بنا گریده است . گنبد کاشیکاری وباروی گلی این بقعه دارای زیبایی بسیار فراوانی است و از جاذبه های زیارتی و سیاحتی شهر آران و بیدگل می باشد.
بقعه امامزاده هادی ابن علی ابن الحسین (ع) : ساختمان بقعه و بارگاه امامزاده هادی در حد فاصل دو خیابان شهداء خیابان امام خمینی (ره) که موازی یکدیگر می باشند قرار داشته و موقعیت سیاحتی و زیارتی خوبی دارد.دوره تاریخی بنا به صفویه و قاجاریه برمیگردد.
بقعه امامزاده فیض آباد: این بقعه در منطقه ای بنام فیض آباد (واقع در بخش مرکزی ) دردل کویر قرار دارد ساختمان این بقعه مربوط به دوره قاجاریه می باشد با توجه به جاذبه های فراوان سیاحتی و زیارتی این مکان چنانچه جاده ارتباطی بین امامزاده و شهر آران وبیدگل ساماندهی شود استقبال عمومی دراستفاده از فضای موجود این مکان به مراتب بیشتر خواهد شد.
بقعه امامزاده محمد نوش آباد: این بقعه در داخل شهر نوش آباد و در سه کیلومتری غرب آران وبیدگل قرار دارد. بنای این ساختمان به دوره صفویه و قاجاریه برمیگردد. این بقعه نمونه یکی از ساختمانهای مذهبی با معماری کویری ا ست و با گنبد کاشیکاری هرمی شکل و تزئینات نقاشی ودرچوبی آن کار یکی از استادان هنرمند گره چینی عصر قاجار بنام استاد صفر علی بیدگلی یکی از جاذبه های ارزشمند زیارتی و سیاحتی این منطقه است .
بقعه بی بی شاه زینب: این بقعه در بخش مرکزی در روستای یزدل و یکی از زیارتگاههایی است که بطور سنتی و از نظر مردم- -شناختی حائز اهمیت است . این ساختمان در دوره صفویه بنا شده است .
مجموعه قاضی آران : این مجموعه مشتمل است بر مسجدجامع ـ بقعه مبارکه پنج امامزاده از فرزندان حضرت امام محم باقر (ع) ـ حسینیه ـ آب انبار ـ بازارچه غربی و شرقی ـ که از نظر زیارتی ؛ سیاحتی تاریخی جاذبه های فراوانی دارد. این مجموعه در یکی از خیابانهای پر تردد شهر و درمحدوده ای بالغ بر 15000 متر مربع واقع شده است همچنین این ساختمانها درقرنهای اولیه اسلامی و دوره صفویه قاجاریه بنا نهاده شده است.
کاروانسرای تاریخی مرنجاب: قلعه تاریخی مرنجاب یکی از اطراقگاههای مهم جاده اصلی ارتباطی وکاروان رواست که کاروانهای تجاری و بازرگانی بین شهرهای مرکزی ایران و شهرهای شمالی کشور از آن عبور میکردند . این کاروانسرا از اوایل قرن یازدهم بدستور شاه عباس اول صفوی ساخته شده است .فاصله این قلعه از مرکز شهر حدود50 کیلومتر و وسعت آن نیز 1000 متر مربع می باشد از دیگر مولفه های آن وجود آب قنات آبگیر بیرون کاروانسرا و ایجاد یک پارک طبیعی در کنار دریاچه شگفت انگیز نمک می باشد.
مسجد نقشینه: این مسجد در داخل شهر و با وسعت 1000 متر مربع د رمحل درب مختص آباد قرار دارد این مسجد که به مسجد حاج قاسم نیز معروف می باشد از بناهای دوره سلجوقی است که د ردوره صفویه گسترش یافته و بخشی از تزئینات ان مربوط به اوایل دوره قاجار است . در ایوان این مسجد کتیبه خط ثلث با رقم محمد بیدگلی مورخ سال 1215ه ق وجود دارد. سی پاره کلام اله مجید خطی که هر کدام از آنها را یک نفر از زنهای ساکن در این محله در سال 1192 ه. ق وقف کرده اند. این مسجد یک مجتمع فرهنگی در دوره زندیه نیز معروف بوده است . همچنین بعلت وجود نگارهای زیبا و نقاشیهای ارزنده ای که دراین مسجد وجود داشته است به مسجد نقشینه معروف شده است.
دریاچه نمک : این دریاچه در کویر مرکزی ایران قرارگرفته است که در قسمتی از ان دریاچه نمک قرار گفته است .موقعیت خاص دریاچه مذکور و نحوه تشکیل چند ضلعیهای منظم لانه زنبوری نمک جاذبه های فراوانی ایچاد نموده است . دریاچه نمک در فاصله 55کیلومتری شمال شهر آران وبیدگل قرار دارد و از دیرباز جهت تامین نمک طعام مورد بهره برداری قرار گرفته است. یکی از جاذبه های فوق العاده جالب سیاحتی این منطقه است نحوه تشکیل چند ضلعیهای منظم با دیواره های کریستالی و بلورین در سطح دریاچه از چنان منظره چشم نوازی برخوردار است که چنانچه ؛ راه ارتباطی ان تا حدودی ساماندهی شود می تواند به یکی از پرجاذبه ترین مناطق سیاحتی تبدیل شود کما اینکه هم اکنون نیز صدها سیاح وجهانگرد داخلی و خارجی بازدید می کنند. مضافا اینکه سایر مناظر کویری و گیاههای مختلفی که در اطراف آن می روید و بطور کلی از نظر اکوسیستم حائز اهمیت است بویژه آنکه موضوع حیات وحش در منطقه یاد شده و عنایت به این مطلب که در حواله نیمه دوم شهریورماه تا مهرماه گروهیی از پرندگان مهاجر بخصوص (فلامینگوها) به این منطقه روی می آروند منطقه یاد شده زیستگاه حیوانات مختلفی می باشد که در مجموع منطقه مورد نظر را بعنوان یکی از جاذبه های جامع سیاحتی مطرح می سازد.
مسجد جامع نوش آباد: این مسجد در داخل شهر نوش آباد و با وسعت 1500 متر مربع بنا شده است . بنای تاریخی مسجد جامع نوش آباد یکی از بناهای دوره سلجوقی که درزمان صفویه مرمت و توسعه یافته است مناره آجری این مسجد در نوع خود بسیار جالب و دیدنی است (نماسازی سطح جانبی مناره ) با استفاده از آجر معمار هنرمند آن با اختلاف سطح که بین آجرها ایجادنموده است باعث شده تا ‘آیه مبارکه العلم عنداله بخط بنائی و بسیار زیبا درهای چوبی مسجد نیز متعلق به دوره صفویه ودارای کتیبه های خط ثلث مورخ به سال 1133ه. ق می باشد.
دشت کویر و بندریک: منطقه وسیعی در شمال شهر آران وبیدگل با تپه های حجیم و مرتفع ریگ(90 متر) یکی از جاذبه های بسیار جالب توریستی شهرستان آران وبیدگل می باشد دشت کویر و ویژگیها و خصوصیات منحصر به فرد درمورد کویر شمالی شهر آران وبیدگل وجود انواع گیاهان و بقایای قلعه ها و ساختمانهای قدیمی موجود وپرندگان مهاجر وبطور کلی منظره چشم انداز تپه های مرتفع ریگ یکی از جاذبه های بسیار جالب سیاحتی و گردشگری شهرستان آران وبیدگل است که مسیر یکی از راههای منشعب از جاده معروف ابریشم و راه کاروانی قدیمی شمال به جنوب کشور نیز از این منطقه عبور کرده است
کاروانسرای شاه عباسی ابوزیدآباد: این قلعه که دارای ساختمانهای قرینه همدیگر و مستحکم و صد درصد قابل استفاده کار فرهنگی وسیاحتی است و در مرکز شهر ابوزیدآباد قرار دارد. بنای ساختمان به عصر صفویه وشاه عباس برمیگردد.
کوههای یخاب: در بخش کویرات شهرستان آران وبیدگل رشته کوههای یخاب وجود دارد که باعث شگفتی و تعجب است در قلب رشته کوههایی وجود دارد که در تابستان نیز هوای خشک وسردی دارد و دارای شکار (آهو) نیز میباشد.
قلعه کرشاهی: این قلعه از خشت و گل ساخته شده است و هم اکنون از آثار برجای مانده از زمان قاجار است . این قلعه یکی از قلعه های مهم سردار حسین کاشی یکی از راهزنان و یاغیان دوره رضاخان بوده و هنوز آثار گلوله های توپ در نبرد نیروهای دولتی و نیروهای سردار حسین کاشی در این قلعه برجای مانده است .
