کارشناس مسئول مبارزه با بیماریهای شبکه بهداشت و درمان آران و بیدگل گفت : برای کنترل دیابت در طول ماه رمضان رعایت رژیم دارویی، کنترل رژیم غذایی، داشتن فعالیت فیزیکی مناسب روزانه و اندازه گیری مرتب قند خون با دستگاه لازم می باشد.



دکتر مسعود غفاری افزود : امروزه در کشورهای اسلامی این بحث مطرح شده که بیماران دیابتی نیز با رعایت بعضی مسائل می توانند روزه بگیرند اما باید قبل از ماه رمضان مورد ارزیابی قرار گرفته و آموزش کامل و دستورات مناسب و مرتب در زمینه فعالیت بدنی، رژیم غذایی، اندازه گیری قند خون، مقدار و زمان مصرف داروهایشان به آنها داده شود. برنامه آنها باید کاملاً مشخص باشد و پایش بسیار دقیق برای کاهش خطر پیشرفت عوارض ضروریست.



وی تصریح کرد : برای آغاز روزه داری در ماه رمضان، مقدماتی لازم است که عبارتند از:

• سعی در تنظیم بهتر قند خون

• تهیه دستگاه اندازه گیری قند خون برای تعیین قند خون در منزل و آشنایی با چگونگی کار با آن

• سعی در کاهش وزن پیش از شروع ماه رمضان ( جهت دستیابی به کنترل قند خون در افراد چاق و مبتلا به اضافه وزن )

• یادگیری علائم افت قند خون و کم آبی به طور کامل

• مشورت با پزشک معالج برای تعیین دوز دارو، رژیم غذایی، فعالیت بدنی در ماه رمضان تا در اثر روزه داری فرد دچار افزایش یا کاهش قند خون نشود. به طوریکه مشکلاتی که فرد دیابتی در صورت عدم توجه به توصیه های پزشکی حین روزه داری ممکنست با آنها روبرو شود عبارتند از: هایپوگلیسمی(یا افت قند خون)، هایپرگلیسیمی(یا افزایش قند خون)، کتواسیدوز دیابتی، دهیدراتاسیون(یا از دست دادن آب بدن) و ترمبوز (لخته شدن خون ).



دکتر غفاری اظهار داشت : حال این سئوال پیش می آید که آیا همه عزیزان دیابتی مجاز به روزه داری هستند؟ در پاسخ باید عنوان کرد که برخی از عزیزان دیابتی مجاز به روزه داری نیستند، که عبارتند از :

• همه بیماران مبتلا به دیابت نوع یک ناپایدار ( نوسانات زیاد قند خون ) یا بی اطلاعی از هیپوگلیسمی (افت قند بدون علامت).

• بیماران مبتلا به دیابت نوع یک و دو که دیابت آنها خوب کنترل نشده است ( نتیجه آزمایش هموگلوبین ای وان سی بیشتر از 7 درصد ) .

• بیمارانی که به رژیم دارویی و تو صیه های مربوط به فعالیت فیزیکی روزانه خود عمل نمی کنند .

• بیمارانی که تمایل ندارند یا نمی توانند قند خونشان را چند بار در روز با دستگاه اندازه بگیرند.

• آن دسته از بیماران دیابتی که مشکلات جدی قلبی (آنژین صدری ناپایدار) یا فشار خون مهار نشده دارند .

• بیمارانی که سابقه کومای دیابتی دارند .

• بیماران مبتلا به دیابت بارداری .

• بیماران دیابتی که عفونت داخلی دارند .

• سالمندان دیابتی که عدم تمرکز و عدم هوشیاری دارند .

• بیمارانی که در سه ماه قبل از ماه رمضان دچار افت شدید یا افزایش شدید قند خون شده اند (2 بار یا بیشتر) .



وی اظهار داشت : مسائل مهمی که فرد در روزه داری باید به آنها توجه ویژه داشته باشد عبارتند از:

• مشخص بودن شرایط روزه گرفتن برای فرد دیابتی : به طوریکه فرد باید حتماٌ با پزشک خود از این نظر که توانایی و شرایط روزه گرفتن را دارد یا خیر، مشورت کند.

• چندین بار پایش قند خون : اندازه گیری قند خون باید چندین بار در طی روزه داری انجام شود. این مسئله به خصوص برای دیابتی های نوع یک و دیابتی های نوع دویی که انسولین استفاده می کنند بسیار ضروریست. تعداد دفعات اندازه گیری در منابع مختلف، متفاوت عنوان شده است که بستگی به وضعیت فرد دیابتی و علائم وی در طی روزه داری دارد. به طوریکه قبل سحر، دو ساعت بعد از سحر، قبل از افطار، دو ساعت بعد از افطار و هر زمان در طی روزه داری که فرد دچار بروز مشکلی در قند خون شد اندازه گیری قند خون میتواند راهنمای مناسبی برای شرایط روزه داری باشد.

• افطار نمودن روزه در شرایط خاص : یک فرد دیابتی باید بداند که در صورت بروز مشکل در قند خون بلافاصله افطار کند، به خصوص در فصل تابستان و نواحی جغرافیایی که ساعات روزه داری طولانی است باید بیشتر مراقب علائم افت قند خون و بروز مشکلات احتمالی باشد. افت قند خون از عوارض خطرناک روزه داری است که فرد باید کاملاٌ در مورد آن آگاهی کافی داشته باشد و به محض دچار شدن، روزه خود را افطار کند. از علائم افت قند خون میتوان اشاره داشت به : عرق کردن، تپش قلب، سرگیجه، لرزش بدن، گرسنگی شدید، تاری دید، عدم تمرکز، تغییر خلق.... و نهایتاً بیهوشی و کما. در صورت افت قند (یعنی قند خون زیرmg/dl 70) باید بدون وقفه روزه داری را قطع نموده و در جهت رفع آن اقدام نمایند، چون هیچ تضمینی وجود ندارد که اگر صبر کنند یا درمان را به تعویق بیندازند قند خون آنها بیشتر کاهش نیابد. ذکر این نکته هم ضروریست که اگر طی روزه داری قند خون بالای mg/dl 300 هم برود، روزه داری باید متوقف شود.

• بیماران دیابتی در "روزهای بیماری" باید از روزه داری اجتناب کنند.

• فعالیت بدنی: سطح نرمالی از فعالیت بدنی باید در شرایط روزه داری حفظ شود. این نکته را باید در نظر داشت که فعالیت بدنی زیاد خطر افت قند خون را افزایش می دهد و باید از آن اجتناب کرد (مخصوصاً در ساعات نزدیک افطار).



دکتر غفاری در زمینه مصرف دارو اذعان داشت : در افرادی که از قرصهای پایین آورنده قند خون استفاده می کنند، معمولاً مصرف قرصهای قبل از صبحانه به قبل از افطار و قرصهای قبل از شام به قبل از سحر منتقل می شود. اما مجدداً تأکید می شود که بیمار باید پیش از روزه داری برای تنظیم دوز داروها با پزشک خود مشورت نماید.

روزه داری در افراد مبتلا به دیابت تحت درمان با انسولین نیازمند توجه خاصی است. مهمترین خطری که این افراد را تهدید می کند، افت قند خون است که البته در دیابت نوع 1 بیشتر از دیابت نوع 2 می باشد. از آنجایی که بیشتر این افراد از تزریق دو بار در روز انسولین NPH (با یا بدون انسولین رگولار) استفاده می کنند، احتمال افت قند خون در ساعات نزدیک به ظهر که اثر این انسولین به حداکثر خود می رسد زیاد است. بنابراین یا باید با مشورت با پزشک دوز انسولین NPH قبل از سحر کاهش پیدا کند و یا اینکه پزشک به جای NPH برای بیمار انسولینهای جدید را نسخه نماید. 



وی با اشاره به اینکه برنامه غذایی در ماه رمضان نباید با رژیم متعادل و سالم همیشگی تفاوت زیادی داشته باشد افزود : توجه به نکات زیر در تغذیه ضروریست : 

• 
  بیماران دیابتی نباید بدون سحری روزه بگیرند. چنانچه به هر علتی برای صرف سحری بیدار نشوند، بهتر است در آن روز، روزه نگیرند.
  
   


• 
   سحری معادل وعده غذایی شام در روزهای معمول صرف شود.
  
   


• 
   افطار باید معادل صبحانه در روزهای معمولی در نظر گرفته شود.
  
   


• 
   شروع افطار با مواد غذایی حاوی کربوهیدرات ساده (جهت سرعت بیشتر در جذب آنها) باشد.
  
   


• 
   حدوداً دو ساعت پس از افطار، شام صرف شود که باید معادل ناهار در روزهای معمولی باشد.
  
   


• 
   هنگام خواب میان وعده ای مختصر معادل عصرانه ( حاوی میوه ) استفاده شود.
  
   


• 
   به طور کلی غذاهای حاوی کربوهیدرات پیچیده برای وعده سحر و غذاهای حاوی کربوهیدرات ساده برای شروع افطار مناسب تر هستند.
  
   


• 
   از پرخوری کردن در فاصله افطار تا سحر و مصرف مقدار زیادی از غذاهای غنی از کربوهیدرات و پر چربی خصوصاً در هنگام افطار باید اجتناب شود تا از افزایش قند خون و افزایش وزن طی ماه رمضان جلوگیری شود.
  
   


• 
   مصرف آب و مایعات کافی جهت جلوگیری از کمبود آب بدن طی روزه داری در ساعات بین افطار و سحر توصیه می شود (حداقل 8 لیوان آب).
  
   


• 
   برای سلامت بودن باید یک رژیم سالم حاوی گروههای غذایی اصلی یعنی نان و غلات، میوه ها و سبزیجات، گوشت، حبوبات و سایر جانشین ها، شیر و لبنیات در طی ماه رمضان داشته باشند.
  
   


• 
   اجتناب از مصرف غذاهای پر ادویه، نوشیدینهای حاوی کافئین (مثل قهوه) نیز توصیه می شود.

بنابراین تمام عزیزان دیابتی که قصد دارند در ماه رمضان روزه بگیرند باید با برنامه ریزی قبلی نسبت به یادگیری هر یک از این اصول مهم از طریق دیدن آموزشهای لازم اقدام کنند.

                                                                                                                         واحد دیابت شهرستان آران و بیدگل